Ústí nad Labem

 

Ústí nad Labem ligt in het noorden Tsjechië aan de Elbe (Labe). Het is hoofdstad van de gelijknamige regio. Op haar hoogtepunt had de gemeente 112.000  inwoners. Anno 2004 zijn er 95.000 bewoners, waarvan 17% werkeloos is.

Tot 1848 was de stad relatief klein en had ze slechts 3500 inwoners. De groei van de stad begon pas in het midden van de 19^de eeuw. De mijnbouw en de aanwezigheid van stromend water vormden de ideale omstandigheden voor de vestiging van vooral chemische industrie. (kunstmest, kleurstoffen, zeep, en ook machines, glas, voedingsmiddelen) SPOL Chemie is nu altijd nog dominant aanwezig in de stad.

In 1900 telde de stad 40.000 inwoners. In 1938 waren er 72.000 inwoners geregistreerd.

 

Het inwoneraantal is sinds de tweede wereldoorlog om uiteenlopende redenen aan grote veranderingen onderhevig geweest. Direct na de bevrijding werden 54.000 Duits sprekende Sudeten verdreven naar Duitsland. Voor hen in de plaats kwamen 60.000 Neusiedler, een menging van Tsjechen, Slowaken, Rhoetenen, Rumanen en Wollinen. Er ontstond een opnieuw situatie dat de stad voor het meerendeel bewoond was door een bevolking die geen enkele historische binding met de stad had. Pas nu na 3 generaties ontstaat er een soort lokalpattriottisme.

Ook tijdens de sterke groei ten tijde van de industrialisering kwamen er al arbeiders van heinde en ver.

Door annexaties van buurgemeentes steeg het inwoneraantal tot 112.000 in 1986. Dit ondanks de eerdere afbraak van enkele gehele dorpen ten gunste van de ontginning van bruinkoolbekkens. Na de Wende zette de daling van de inwoneraantallen in. Deze daling is deels statistisch van aard, daar de eerder geannexeerde gemeentes Trmice, Chaboravice en Clumec hun onafhankelijkheid weer opeisden en kregen. Het was immers de tijd waarin ook Tsjeschoslowakije zich opdeelde in Tsjechië en Slowakije.

 

De werkelijke krimp was het gevolg van een milieulobby in de stad. Na een referendum, begin jaren 90, moest een aantal takken van industrie sluiten als gevolg van strengere milieunormen. Arbeiders die van verre naar Ústí nad Labem waren gekomen om te werken in de chemie, keerden zonder werk terug naar hun geboortegrond. De hostels waarin ze woonden staan direct aan het industriegebied. Deze lege hostels getuigen van de uittocht van de arbeiders en worden als gevolg van de onderliggende vervuilde bodem niet opnieuw in gebruik genomen. 

Door zijn zware industrieverleden heeft Ústí nad Labem een slechte reputatie opgebouwd. In de jaren 80 waren er gemiddeld 20 smogdagen per jaar: Dagen dat men vanwege de roet niet buiten mocht komen. Deze smog komt nu niet meer voor.

 

De stad streeft ernaar weer boven de magische grens van 100.000 inwoners te komen.

Het beleid hiertoe bestaat uit 4 maatregelen:

1. Het ontwikkelen van nieuwe industriekavels aan de rand van de stad. Kavels worden voor een symbolische prijs van 1 Kroon per m2 verkocht aan buitenlandse investeerders.

2. Pas afgestudeerden van de universiteit in Ústí nad Labem worden door de gemeente ondersteund bij starter-jobs, in de hoop een brain-drain tegen te gaan.

3. De stad bouwt nieuwe aantrekkelijke woningen.

4. De stad probeert de huidige verouderde chemische industrie te handhaven. De externe veiligheid wordt verbeterd en met nieuwe procédés en filtertechnieken wordt milieuvervuiling teruggedrongen.

 

Indien Ústí nad Labem er in slaagt meer dan 100.000 inwoners binnen zijn grenzen te krijgen kan het rekenen op 10-12% meer financiën uit Praag.

 

Arjan Harbers

Topotronic Urbanism / Rotterdam Zürich

 

Voor Shrinking Cities Berlin

 

Bronnen:

Interviews:

Gemeentesecretaris Zemanik en gemeentearchivaris Kaiser

20 februari 2004

Met dank aan Martina Trnkova

 

Foto’s van de auteur